Agape w Górowie Iławeckim

Przez dwa dni: 12 i 13 maja b.r. historycy sztuki, konserwatorzy dzieł sztuki, osoby duchowne, historycy uczestniczyli w swoistej uczcie intelektualnej. Określenie: „agape”, nawiązujące do spotkań chrześcijan w najstarszym okresie istnienia tej religii, znakomicie oddaje formułę górowskiego spotkania. Przecież spotkały się tu osoby z bardzo różnych środowisk: naukowcy, studenci, dziennikarze, mieszkańcy miasta, parafianie.

Magnesem, który zebrał ludzi do udziału w sympozjum było widoczne, na wyciągnięcie ręki (niemal dosłownie!) - dziedzictwo. Większa część spotkania miała miejsce w domu parafialnym, a część odbywała się w świątyni. Prelegenci i słuchacze, wszyscy uczestnicy agape, rozumieli, że najstarszy w Górowie Iławeckim kościół, nosi w swoim wyglądzie ślady rozmaitych stylów: gotyku, baroku i sztuki czerpiącej z tradycji bizantyjskiej. Dostrzegano, że te nawarstwienia estetyczne nie stoją wobec siebie w opozycji, ale tworzą osobliwy rodzaj piękna. To powszechne zrozumienie w trakcie sympozjum poszerzano jeszcze o różne konteksty.

Przyglądano się i dociekano: jak to było możliwe, że górowska świątynia, której do początku lat 80. XX wieku, nikt nie wróżył dobrej przyszłości, a raczej groziło jej pozostanie trwałą ruiną, stała się dziełem sztuki. Fakt, że pierwotny miejski kościół, z uratowanym, doskonale odrestaurowanym, największym na Warmii i Mazurach, malowidłem barokowym, mieści polichromie i ikonostas pędzla Jerzego Nowosielskiego, w Górowie Iławeckim staje się coraz bardziej znany. Wiedza ta powoli przenika również na cały region.

Natomiast rozumienie znaczenia i treści przesłania, jakie niesie ze sobą zgromadzona tu sztuka – już nie. Uświadomienie parafianom i mieszkańcom regionu, z czym tak naprawdę mają do czynienia przebywając w świątyni, jak wielki skarb otrzymali, w co wyposażona jest cerkiew, to może być trwały efekt sympozjum. Jeszcze bardziej do osiągnięcia tego celu przyczynić się może planowana publikacja materiałów posesyjnych.

Niepowtarzalną wartością sympozjum, obok poruszanej tematyki, było spotkanie osób, które przyczyniły się do nadania obecnej cerkwi szczególnego charakteru. Przed zebranymi wystąpiła m. in. Krystyna Czerni, pokazując związki Nowosielskiego z Kościołem greckokatolickim, w tym moment jego pracy w Górowie Iławeckim. Relacja autorki „Nietoperza w świątyni”, czyli nagrodzonej przez specjalistów biografii malarza, stanowiła prawdziwą ozdobę sympozjum.

Swoje spotkanie z Jerzym Nowosielskim i genezę przystosowania gotyckiego kościoła w Górowie Iławeckim do potrzeb nabożeństw wschodnich, omówił autor tegoż projektu - inżynier Andrzej Boberski. José Ignacio Iglesia Puig – z zakonu marianistów w Hiszpanii, opowiedział uczestnikom sympozjum, w jakich okolicznościach zafascynował się ikonami Jerzego Nowosielskiego. Okazało się, że wraz z dr. Mirosławem Krukiem, mówiącym o ikonach z krakowskiej kaplicy pod wezwaniem świętych Borysa i Gleba, uczynili interesujące wprowadzenie do tego fragmentu agape, który był poświęcony Jerzemu Nowosielskiemu.

W trakcie sympozjum Jerzy Necio przybliżył historię budynku obecnej cerkwi greckokatolickiej, czyniąc to na tle dziejów miasta i okolicy, czy nawet szerzej – na tle losów tej części Europy. Odkrył przed słuchaczami niedostrzegane wielokrotnie na co dzień ślady przeszłości… Panoramę życia społeczności ukraińskiej na Warmii i Mazurach, z próbą oceny wpływu Kościoła greckokatolickiego na współczesną kondycję tej społeczności, pokazał dr Władysław Kozubel.

Zarysowany historyczno - socjologiczny szkic, konkretnymi przykładami z życia górowskiej parafii, uzupełnił ksiądz Bogdan Kiszko. Z zainteresowaniem przyjmowano konkretną wiedzę na temat górowskiej cerkwi. Bardzo ważnym okazał się wykład profesora Uniwersytetu Warmińsko – Mazurskiego Marka Melnyka. Naukowiec przedstawił fakty i mity związane z unią brzeską.

Na zakończenie Aleksander Nowakowski – konserwator dzieł sztuki, przypomniał benedyktyńską pracę towarzyszącą renowacji siedemnastowiecznej polichromii sufitowej, także udział poszczególnych parafian w pracach towarzyszących odnawianiu dzieła, a Andrzej Rzempołuch wyjaśnił genezę i znaczenie poszczególnych scen malowidła.

Uczestnikom łatwiej było zrozumieć sens wykonanej pracy restauratorskiej, gdyż zostali wcześniej zaznajomieni ze współczesnymi – udanymi i nieudanymi - przykładami wykorzystania dawnych świątyń na potrzeby świeckie (Anglia, Holandia, Niemcy).

Ponadto Iwona Liżewska z Narodowego Instytutu Dziedzictwa przygotowała przekrojową wędrówką w czasie (po II wojnie światowej) i przestrzeni (region warmińsko – mazurski), pozwalającą przyjrzeć się przystosowaniu protestanckich wnętrz kościelnych – a taką była m. in. górowska świątynia – do potrzeb nowego kultu.

Sympozjum urozmaicały antrakty muzyczne przygotowane przez duet „Berehynia” z Drohobycza. Inicjatorem i głównym organizatorem górowskiego spotkania poświęconego teologii, historii i historii sztuki był ksiądz dziekan Jan Łajkosz. Agape pobłogosławił metropolita przemysko – warszawski, arcybiskup Jan Martyniak. Życzenia owocnych obrad przysłali także warmiński biskup pomocniczy Jacek Jezierski i wojewoda warmińsko – mazurski - Marian Podziewski. Sympozjum patronował marszałek województwa – Jacek Protas.

Katarzyna Pasławska - Iwanczewska