Dzisiaj jest wtorek, 19 marca 2024. Imieniny Aleksandryny, Józefa, Nicety

Dlaczego Ukraińcy kochają Szewczenkę

Otwarcie ulicy Szewczenki w Olsztynie, sierpień 2008

Otwarcie ulicy Szewczenki w Olsztynie, sierpień 2008

Żył 47 lat. Z tego jako wolny człowiek przeżył 9. Urodził się jako chłop pańszczyźniany. W wieku 24 lat został wykupiony z poddaństwa. Potem 10 lat spędził na zesłaniu. Takie było życie Tarasa Szewczenki najwybitniejszego ukraińskiego poety. Ojca nowożytnej literatury ukraińskiej.

Taras to najbardziej ukraińskie z ukraińskich imion. A Taras Szewczenko dla rozsianych po całym świecie Ukraińców, to swego rodzaju ikona. Człowiek, który symbolizuje los Ukraińców.

Za radzieckich czasów jego wiersz "Rewe ta stohne Dnipr szyrokyj" (Szumi i jeczy Dniepr szeroki) zastępował polskim Ukraińcom zakazany hymn narodowy. Kiedy go śpiewano, to zawsze na stojąco.



Rusyfikacja Ukrainy zapoczątkowana przez Piotra I zahamowała rozwój języka ukraińskiego. Wyrzucono go z życia publicznego i cerkwi. Północni najeźdźcy uznali go za gwarę, zepsutą wersję rosyjskiego. Taras Szewczenko jako pierwszy podniósł mowę ukraińskich chłopów do rangi języka literackiego. Zaczął w tym języku tworzyć poezję.

Zanim to się jednak stało, musiał przejść długą, pełną cierpienia drogę. Szewczenko urodził się 9 marca 1814 pod Kijowem w rodzinie pańszczyźnianego chłopa. Jego właścicielem był zrusyfikowany Niemiec, Wasyl Engelhardt. W dziewiątym roku życia stracił matkę, w jedenastym — ojca. Jako dziecko był gromadzkim pastuchem. Słuchał wędrownych kobziarzy, bandurzystów i lirników, którzy śpiewali pieśni o przeszłości Ukrainy. Kiedy tylko mógł malował. Tym zwrócił na siebie uwagę swojego pana, który zapragnął mieć w nim swego pańszczyźnianego malarza.

Razem z nim wyjechał do Petersburga. Tam na jego talent zwrócili uwagę ukraińscy artyści. Zebrali pieniądze i wykupili go od Engelhardta. 22 kwietnia 1838 Szewczenko stał sie wolnym człowiekiem. Zaczął studia w Akademii Sztuk Pięknych. Coraz więcej pisał. W 1840 w Petersburgu ukazał się pierwszy zbiorek poetycki Szewczenki "Kobziarz". Była to pierwsza książka napisana w całości żywym językiem ukraińskim.

Po powrocie na Ukrainę Szewczenko związał się z miejscowymi rewolucjonistami. Został aresztowany i zesłany do Oranenburga z zakazem pisania i malowania. Potem 7 lat spędził w twierdzy Nowopietrowskiej.


Uwolniono go w 1857 z zakazem powrotu na Ukrainę. Zmarł w Petersburgu 10 marca 1861.

W maju 1861 przewieziono jego zwłoki, zgodnie z życzeniem wyrażonym w utworze "Testament", pod Kaniów i pochowano je na wysokim wzgórzu, skąd roztacza się widok na Dniepr.




Szewczenko napisał kilka utworów, które uchodzą za antypolskie. I tak to wygląda, jeżeli przenosimy w XIX współczesne pojęcie narodu. Szewczenko ostro w swoich utworach obchodził się bowiem z polską szlachtą i księżmi. Nie występował jednak przeciwko Polakom jako takim. Zresztą nie mniej ostro pisał o Kościele unickim, dzisiaj greckokatolickim.

Ten wyrwany z kontekstu "antypolonizm" Szewczenki bywa i dzisiaj wykorzystywany zarówno przez polskich, jak i ukraińskich nacjonalistów. Przez Rosję zresztą też.

W Polsce stoją dwa pomniki Szewczenki, w Warszawie i Białym Borze na Pomorzu. Jest też kilka ulic nazwanych jego imieniem, miedzy innymi w Olsztynie.

W marcu Ukraińcy zawsze świętują rocznicę urodzin i śmierci Szewczenki. Odbywają się wtedy tzw.
"Koncerty Szewczenkowskie", gdzie śpiewa się i recytuje utwory poety.

Igor Hrywna


Полякам


Ще як були ми козаками,
А унії не чуть було,
Отам-то весело жилось!
Братались з вольними ляхами,
Пишались вольними степами,
В садах кохалися, цвіли,
Неначе лілії, дівчата.
Пишалася синами мати,
Синами вольними... Росли,
Росли сини і веселили
Старії скорбнії літа...
Аж поки іменем Христа
Прийшли ксьондзи і запалили
Наш тихий рай. І розлили
Широке море сльоз і крові,
А сирот іменем Христовим
Замордували, розп'яли.
Поникли голови козачі,
Неначе стоптана трава.
Украйна плаче, стогне-плаче!
За головою голова
Додолу пада. Кат лютує,
А ксьондз скаженим язиком
Кричить: “Te deum! алілуя!..”

Отак-то, ляше, друже, брате!
Неситії ксьондзи, магнати
Нас порізнили, розвели,
А ми б і досі так жили.
Подай же руку козакові
І серце чистеє подай!
І знову іменем Христовим
Ми оновим наш тихий рай.

Після 22 червня 1847,
Орська кріпость — 1850, Оренбург


DO POLAKÓW

Kiedyśmy byli Kozakami
I nic o unii nie słyszeli,
Na wolnych stepach, wolni sami,
Brataliśmy się z Polakami
I żyli sobie najweselej!
W sadach dziewczęta, niczym białe
Lilije, kwitły dla miłości.
A matki z dumą spoglądały
Na swoich synów, którzy rośli
Jak wolni ludzie i koili
Matczyne starych lat cierpienia...
Aż przyszli księża i w imieniu
Chrystusa Pana podpalili
Nasz cichy raj, rozlali morze
Łez i krwi ludzkiej, a sierotom
Zadali śmierć męczeńską oto
Ku jeszcze większej chwale Bożej...

Już głowy chylą się kozacze
Jak wiatrem przygnieciona trawa,
Już Ukraina jęczy, płacze,
Już się zaczęła uczta krwawa
A ksiądz bez przerwy wyśpiewuje
Wściekle: "Te Deum! Alleluja!..."

I tak, Polaku, druhu, bracie,
Zachłanni księża i magnaci
Nas poróżnili, rozdzielili,
A my wciąż zgodnie byśmy żyli.
Podajże rękę Kozakowi
I serce swe do niego przychyl,
I razem w imię Chrystusowe
Odnowimy nasz raj

tłum. Jerzy Jędrzejewicz


Komentarze (5) pokaż wszystkie komentarze w serwisie

Dodaj komentarz Odśwież

Zacznij od: najciekawszych najstarszych najnowszych

Dodawaj komentarze jako zarejestrowany użytkownik - zaloguj się lub wejdź przez FB

  1. "Nowożytna" literatura? A to mieli jakąs star #1979181 | 78.8.*.* 20 kwi 2016 13:30

    Skoro narodowość ukraińska może mieć ile - 300, 400 lat? To nawet nie jest średniowiecze a gdzie jeszcze do starożytności. Skąd mogli mieć lit. starożytną, skoro o ile wiem zanim ukraińskie państwo i naród powstały to raczej nie mieli literatury w swym języku? No, nie takiej wydawanej oficjalnie.

    Ocena komentarza: warty uwagi (1) ! - + odpowiedz na ten komentarz

  2. jj23 #1368507 | 77.253.*.* 6 kwi 2014 08:15

    Zachłanni księża i magnaci Nas poróżnili, rozdzielili, Prawe wieszcz napisął, a unici nadal ślepi

    Ocena komentarza: warty uwagi (4) ! - + odpowiedz na ten komentarz

  3. hania #1026043 | 93.154.*.* 17 mar 2013 14:01

    hymn narodowy zawsze śpiewa się na stojąco nie tylko ukraiński

    Ocena komentarza: poniżej poziomu (-1) ! - + odpowiedz na ten komentarz

  4. ania #605388 | 88.199.*.* 19 mar 2012 16:12

    KOCHAM utwory T. Szewczenka. Rewelacja

    Ocena komentarza: poniżej poziomu (-1) ! - + odpowiedz na ten komentarz

  5. kozak #815 | 91.94.*.* 6 mar 2010 18:25

    Jego też kochają, pewnie nawet bardziej niż Tarasa;-)

    ! - + odpowiedz na ten komentarz

  6. edzio #706 | 81.190.*.* 3 mar 2010 23:38

    A myślałem, że chodzi o Andrei napastnika, który grał w AC MILAN

    Ocena komentarza: poniżej poziomu (-2) ! - + odpowiedz na ten komentarz